Mediacja w postępowaniu przed sądem cywilnym

Mediacja jest to sposób wypracowania rozwiązania sporu, który będzie satysfakcjonujący dla stron konfliktu, i który odbywa się w drodze dobrowolnych i poufnych rozmów. Mediacja każdorazowo prowadzona będzie przez mediatora stałego lub mediatora ad hoc, która będąc osobą bezstronną, powinien dążyć do jak najbardziej kompleksowego rozwiązania sporu pomiędzy określonymi stronami. Jednocześnie sama mediacja nie jest instytucją wyłącznie przewidzianą dla postępowania cywilnego, ale także znalazła swoje miejsce w innych procedurach, w tym w procedurze karnej, administracyjnej lub sądowoadministracyjnej.

Przykładowo, choć w postępowaniu karnym nie występuje spór o takim charakterze jak w procesie cywilnym, to także przed sądem karnym instytucja ta odgrywa szczególną rolę. W procedurze karnej mediacja może odbyć się na każdym etapie (także w postępowaniu odwoławczym) oraz zasadniczo daje szansę pokrzywdzonemu szybszego naprawienia szkody. Z drugiej strony, z perspektywy oskarżonego mediacja pozwala na możliwość uzyskania pojednania, co w perspektywie procesowej może z kolei pozwolić na złagodzenie kary (pozytywny wynik mediacji ma bezpośredni wpływ na wyrok, w tym na sądowy wymiar kary).

Drugi wykład I edycji „Nocnego kursu prawa” odbył się 9 marca 2022 r. i dotyczył mediacji w postępowaniu przed sądem cywilnym. Gośćmi moderującego spotkanie Prorektora ds. dydaktyki Wyższej Szkoły Prawa dr Marcina Rudnickiego była Sędzia Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej dr Anna Tęcza-Paciorek oraz Adwokat dr Anna Supranowicz.

Kryterium momentu przeprowadzania mediacji

Biorąc pod uwagę kryterium momentu przeprowadzania mediacji należy wyróżnić mediację sądową oraz mediację przed wszczęciem procedury przed sądem powszechnym. Niezależnie od tego, z którym z tych rodzajów mamy do czynienia, należy zauważyć, że wynik mediacji, w przeciwieństwie do wyroku sądowego, może zadowalać każdą ze stron.  Sam rachunek zysków i strat jest więc bardzo korzystny, i to niezależnie od tego, że w niektórych przypadkach zastosowanie omawianej instytucji przedłuży postępowanie. Nie każda jednak sprawa może zostać zakończona taką ugodą, która zostanie zatwierdzona przez sąd. Niemniej nie wyklucza to sytuacji, gdy w toku danej sprawy (nawet takiej, która prima facie do mediacji się nie nadaje) strony zdecydują się na mediowanie w pewnym, choćby ograniczonym zakresie. Niemniej ciężko sobie wyobrazić możliwość przeprowadzenia mediacji w sprawach o ubezwłasnowolnienie lub w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku, jak również pośrednio w sprawach, gdzie przewidziane są wymogi szczególne co do formy czynności prawnej.

Inicjatywa w zakresie skierowania sprawy do mediacji może wyjść zarówno od każdej ze stron, jak też od sądu – przy zachowaniu zasady dobrowolności. Często zdarza się, że pełnomocnicy stron już w piśmie wszczynającym postępowanie zawierają wniosek o skierowanie sprawy do mediacji. Co ciekawe, sami pełnomocnicy niechętnie podchodzą do własnego uczestnictwa w mediacji, gdyż takowe mogłoby zakłócić nieskrępowany tok rozmów pomiędzy stronami konfliktu. Na katalog zasad mediacji składają się przede wszystkim zasada dobrowolności, zasada poufności, zasada odpłatności, zasada bezstronności oraz zasada neutralności. Nie można przy tym tracić z pola widzenia idei szybkości, która choć nie zawsze się sprawdza w kontekście szybkiego wypracowania ugody, to często dotyczy wsparcia orzecznika w wydaniu późniejszego wyroku.

Wybierając mediatora przede wszystkim uwzględnia się listę mediatorów tworzoną przy prezesie sądu okręgowego. Na listę wpisane są osoby spełniające określone kryteria, w tym nieostrą przesłankę posiadania umiejętności i wiedzy pozwalających na prowadzenie mediacji. Jednocześnie sam wpis następuje na podstawie decyzji administracyjnej. Od mediatorów oczekuje się pełnego profesjonalizmu, gdyż decydując się na mediowanie w sprawie biorą oni w pewnym sensie odpowiedzialność za przyszłość stron sporu.

Techniki prowadzenia mediacji 

Do głównych technik prowadzenia mediacji zalicza się technikę aktywnego słuchania, polegającą w szczególności na zadawaniu dodatkowych pytań oraz dokonywaniu parafrazy wypowiedzi stron sporu. Dalszymi znanymi technikami jest tak zwane „wyjścia na galerię” oraz technika rozszerzenia mediacji o osobę dodatkowego mediatora. Nadto mediatorzy, prowadząc rozmowy nie nigdy nie rezygnują z dążenia do tego, aby strony sporu zakończyły rozmowy z twarzą – niezależnie od stosowanej techniki mediowania. Mediacja kończy się sukcesem, gdy możliwe staje się wysłanie do sądu ugody wraz z protokołem, co stanowi jednocześnie wniosek o zatwierdzenie tej pierwszej. Niemniej w takim przypadku sąd nie działa automatycznie, lecz nadal zobowiązany jest dbać o zachowanie praworządności, w tym o samą legalność ugody. Nie zawsze więc sporządzony projekt ugody zostać może zatwierdzony przed organem sądowym.

W kontekście sytuacji pandemicznej należy zaś zauważyć, że pierwsze miesiące izolacji z uwagi na zagrożenie koronawirusem zwiększyły ilość mediacji. W okresie pandemii doszło to szybkiego rozwoju tak zwanej e-mediacji, to jest mediacji odbywanej za pośrednictwem środków komunikacji na odległość – i choć oczywiście tego rodzaju mediacja może mieć pewne wady, to bez wątpienia przełamuje barierę odległości.

 

Wykład II – „Mediacja w postępowaniu przed sądem cywilnym” z dnia 09.03.2022 r.
Nocny Kurs Prawa, I edycja
Prowadzący: dr Anna Supranowicz, adwokat; dr Anna Tęcza-Paciorek, sędzia
Moderator: dr Marcin Rudnicki, radca prawny

 

Projekt „Nocny kurs prawa” jest realizowany przez Wyższą Szkołę Prawa z siedzibą we Wrocławiu i dofinansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki”.