Elementy kryminalistyki w pracy detektywa

Tematyka detektywistyczna w życiu codziennym towarzyszy nam zarówno w literaturze, jak i kinematografii. O ogromnym zainteresowaniu tą dziedziną świadczą chociażby bestsellerowe publikacje autorów, takich jak Agatha Christie, czy Artur Conan Doyle. Co jednak sprawia, iż czytelnicy tak chętnie sięgają po tytuły, zakrawające o tematykę detektywistyczną? Czy to zainteresowanie wynikające z zamiłowania do grozy i chłodnej dedukcji, a może zachwytu nad niebywałą inteligencją bohaterów, objawiającą się umiejętnością szybkiego łączenia faktów?

Czy aby na pewno świat detektywa jest wyłącznie fantastyczny, a wartka akcja, zarezerwowana jedynie dla nierealistycznych bohaterów? Nic bardziej mylnego, branża detektywistyczna to rozwinięta gałąź biznesu, która wbrew pozorom nie funkcjonuje tylko w “podziemiu”. Owiany tajemnicą zawód, znany nam z książek, naprawdę istnieje, a sama jego specyfika jest niezwykle zajmująca. Poznanie wszystkich wartości oraz warunków pracy detektywa umożliwiają studia kryminalistyczne w Wyższej Szkole Prawa we Wrocławiu. 

Kim jest detektyw?

Zapytani o charakterystyczne dla detektywa atrybuty, wymienimy przedmioty takie jak długi płaszcz, czarne okulary, czy lupa. Wizerunek, ten kojarzy nam się z przerysowaną postacią, wykreowaną przez świat filmu, który jednak w rzeczywistości daleki jest od sylwetki współczesnego detektywa. Na podstawie słownikowej definicji, detektyw to osoba, która zajmuje się wszelkiego rodzaju dochodzeniami w zakresie spraw kryminalnych. Może prowadzić prywatne biuro śledcze, przez które świadczy usługi na podstawie zdobytej licencji. Detektyw to również funkcjonariusz policji, który wykonuje szeroko rozumiane czynności operacyjno-rozpoznawcze, wymagające szczególnej dyskrecji. Jego posada jest utajniona ze względu na wysokie ryzyko zagrożenia dla prowadzonej sprawy kryminalnej. 

Czym jest kryminalistyka?

Podczas rozwiązywania spraw o charakterze penalnym, wymagane są konkretne umiejętności i orientacja w zasobach współczesnej wiedzy. Zdobycie takich kwalifikacji umożliwia nauka zwana kryminalistyką. Jej cele określa się w oparciu o przeprowadzone badania i liczne obserwacje. Dzięki nim zyskujemy zdolność do usystematyzowania metod działania przestępców oraz wyróżnienia kierunków ich motywacji. Eksperci w dziedzinie kryminalistyki potrafią wykorzystać zdobytą wiedzę do rozpoznawania i wykrywania patologicznych zjawisk społecznych. Kryminalistyka swoje tezy uzasadnia empirycznymi doświadczeniami, które ułatwiają zdobywanie kluczowych dowodów w przeprowadzanych śledztwach. Jest także stale, rozwijającą się dziedziną nauki, wykorzystującą do swojego rozwoju współczesne osiągnięcia nauki biologicznej i najnowocześniejsze technologie. 

Różnice pomiędzy kryminologią, a kryminalistyką

Kryminologia i kryminalistyka, to dwa pojęcia, które często mylnie traktowane są jako tożsame. Posiadają cechy wspólne takie jak zainteresowanie przestępstwem, czy korzenie wywodzące się z nauk medycznych, jednak w gruncie rzeczy stanowią dwie odrębne dziedziny.

W poszukiwaniu różnic warto przytoczyć definicje zaproponowane przez profesora kryminalistyki Tadeusza Hanauska w książce “Kryminalistyka: zarys wykładu”. W jego opinii kryminologia odpowiedzialna jest stricte za przestępcę i popełnione przez niego wykroczenia. Dodatkowo obejmuje zagadnienia, wchodzące w skład wszelako rozumianej sfery patologii życia społecznego. Kryminalistykę opisuje natomiast jako naukę o metodach i środkach, dzięki którym eksperci zwalczają przestępczość. Opracowują oni sposoby wykrywania wszelkich zaistniałych patologii społecznych i na podstawie wyników własnych badań starają się im zapobiegać.

Jak wygląda praca detektywa?

Pierwsze regulacje prawne dotyczące zawodu detektywa w Polsce pojawiły się dopiero w 2001 roku. Przed ich uprawomocnieniem śledczy podlegali jedynie tak zwanemu prawu samowoli. Współcześnie do legalnego wykonywania zawodu konieczne jest uzyskanie licencji detektywistycznej i spełnienie warunków takich jak:

• ukończenie 21 roku życia;
• posiadanie obywatelstwa polskiego lub państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
• minimalne wykształcenie średnie;
• zdolność do wykonywania czynności prawnych;
• orzeczenie lekarskie, mówiące o braku przeciwwskazań i dobrym stanie zdrowia psychicznego kandydata;
• otrzymanie pozytywnej opinii komendanta policji
• ukończenie z wynikiem pozytywnym cyklu szkoleń dotyczących ochrony danych osobowych i znajomości prawa.

Praca detektywa nie należy do grona zawodów, które można zamknąć w określonych miarach czasowych, czy przypisać do konkretnego biura. Wymaga ona poświęcenia, determinacji i wyjątkowej odporności na stres. Współcześni detektywi swoją pracę mogą podzielić między trzy sektory zainteresowań. Oferują wsparcie w kierunkach gospodarczych, rodzinnych, jak i kryminalnych. Pierwsze z nich dotyczą kontroli potencjalnych kontrahentów, kredytobiorców, czy wszelkich nadużyć, praktykowanych w firmach. W kwestiach rodzinnych najczęściej stanowią wsparcie przy rozprawach rozwodowych, szukają dowodów zdrady partnera, czy pomagają odnaleźć zaginionego członka rodziny. Ostatnią omawianą grupą jest działanie detektywów przy sprawach kryminalnych. Zajmują się oni wówczas oczyszczaniem klienta z postawionych mu zarzutów, lub  stanowią wsparcie w przypadku gróźb i szantaży. 

Jakie wyróżniamy techniki śledcze?

Głównym celem kryminalistyki jest poszukiwanie i eksploatacja technik śledczych, które stanowią niezbędny element pracy każdego detektywa. Przyczyniają się one do usprawnienia i przyspieszenia procesu rozwiązywania danej sprawy. Dobranie odpowiedniej dla danego śledztwa techniki, należy do obowiązków detektywa, dlatego tak ważne jest jego kompleksowe wykształcenie w tym zakresie.

Wyróżniamy techniki śledcze takie jak:

• badanie dokumentów, które pod swoją nazwą kryje wszystkie dostępne nośniki informacji, mogące mieć szeroko rozumiane znaczenie prawne dla sprawy;
• ekspertyzy, stanowiące dokładne omówienie przeprowadzonych badań przez specjalistów z danej dziedziny;
• oględziny, które do przeprowadzenia wymagają posiadanie tak zwanego przedmiotu oględzin (obiektu), badania te opierają się na próbie kwalifikacji jego cech fizycznych np. prawdziwości i trwałości;
• przesłuchanie, nazywane także czynnością dowodową, mające na celu ustalenie informacji o faktach, zdarzeniach, czy osobach.

Posiadanie pełnej wiedzy na temat technik śledczych, umożliwia detektywom swobodne i sprawne posługiwanie się nimi w praktyce. 

Dyscypliny technik śledczych szczegółowo poznają studenci kierunku Kryminologia i Kryminalistyka w Wyższej Szkole Prawa we Wrocławiu, którzy w trakcie studiów mają możliwość nauki od praktyków danego zawodu.