NKP – Proces cywilny o błąd w sztuce medycznej

Pojęcie błędu lekarskiego (często zamiennie nazywanego błędem medycznym lub błędem w sztuce medycznej) nie zostało w żaden sposób zdefiniowane w doktrynie. Aktualnie przyjmuje się, że z takim zdarzeniem możemy mieć do czynienia na każdym etapie leczenia i może je popełnić jakikolwiek członek personelu medycznego – niekoniecznie lekarz. Za błąd lekarski uznawane jest działanie sprzeczne z aktualną wiedzą i praktyką medyczną lub też działanie podjęte z nienależytą starannością w tym zakresie. Odmienną kategorię od błędu w sztuce medycznej jest zdarzenie medyczne, które zostało w pełni zdefiniowane przez ustawodawcę (nie każde błąd w sztuce medycznej będzie kwalifikował się do kategorii zdarzenia medycznego).

Rodzaje błędów medycznych

W oparciu o literaturę można wyróżnić następujące rodzaje błędów medycznych:

1. błąd diagnostyczny;
2. błąd terapeutyczny;
3. błąd organizacyjny;
4. błąd techniczny;
5. błąd jatrogenny;
6. błąd informacyjny;
7. błąd rokowania.

Błędem diagnostycznym jest sytuacja, w której lekarz w oparciu o prawidłowo przeprowadzone badania i zabrane dane medyczne wyciąga złe wnioski (stawia niewłaściwą diagnozę). Błąd terapeutyczny zachodzi wówczas, gdy w przypadku danego pacjenta dochodzi do wdrożenia niewłaściwego leczenia (co często jest też konsekwencją pierwotnie zaistniałego błędu diagnostycznego). Błędem organizacyjnym jest sytuacja, w której z uwagi na złą organizację pracy w danej placówce leczniczej dochodzi do negatywnych skutków w zakresie leczenia pacjentów. Błąd techniczny ma miejsce z kolei wtedy, gdy w ramach samego procesu leczenia występuje sytuacja nieprawidłowego (właśnie pod względem technicznym) zastosowania procedury medycznej. Błędem jatrogennym nazywa się stan, gdy dany członek personelu w taki sposób przekazuje informację pacjentowi, że skutkuje to u niego negatywnymi konsekwencjami. Błąd informacyjny związany jest rzecz jasna z obowiązkiem informacyjnym lekarza wobec pacjenta i polega na braku rzetelnego przekazania informacji o danej interwencji medycznej. Wreszcie ostatni błąd rokowania polega na tym, że lekarz w błędny sposób ocenia skuteczność wdrożonego leczenia i przekazuje w tym zakresie mylne informacje pacjentowi.

W aspekcie podmiotowym należy wskazać, że błąd w sztuce medycznej może popełnić lekarz oraz wszelkie inne osoby wchodzące skład personelu medycznego. Z procesowego punktu widzenia kwestia osoby popełniającej błąd jest istotna z uwagi na konieczności określanie podmiotu posiadającego legitymację bierną w postępowaniu. W tej kwestii zawsze należy się upewnić, jaki stosunek prawny wiąże sprawcę błędu z placówką medyczną, w której doszło do jego popełnienia. W ramach prywatnej praktyki pozwanym oczywiście jest lekarz praktykę tę prowadzący (tak właściwie ubezpieczyciel lekarza). W sytuacji jednak, gdy do błędu dochodzi w placówce medycznej, w której lekarz jest zatrudniony na podstawie innej, niż umowa o pracę, zasadniczo powstaje relacja odpowiedzialności solidarnej lekarza oraz placówki. Jeżeli jednak sprawcą błędu jest lekarz zatrudniony na podstawie umowy o pracę, wówczas podmiotem, do którego należy skierować roszczenia jest pracodawca – placówka medyczna, w której doszło do błędu. Powyższe nie dotyczy sytuacji umyślnego popełnienia błędu, gdyż wówczas odpowiedzialność zarysowuje się inaczej, w tym przede wszystkim rozlewa się także na odpowiedzialność karną.

Przebieg procesu

Proces cywilny dotyczący błędu w sztuce medycznej oparty jest o regulacje dotyczące czynów niedozwolonych. W ramach jego przebiegu można zgłosić zasadniczo trzy roszczenia – roszczenie o odszkodowanie, roszczenie o zadośćuczynienie oraz roszczenie o rentę. Odszkodowania dotyczy szkody majątkowej wyrządzonej na skutek zaistniałego błędu w sztuce medycznej (np. zwrot kosztów leczenia, zwrotu kosztów rehabilitacji). Zadośćuczynienie z kolei przyznawane jest za szkodę niemajątkową, to jest za krzywdę. Co istotne wysokość tego roszczenia nie podlega prostemu matematycznemu przeliczeniu, jak w przypadku odszkodowania. Krzywda jest bowiem stanem niewymiernym, który nigdy nie będzie mógł zostać oceniany przez sędziego prowadzącego sprawę w sposób precyzyjny w tym sensie, że wyrok w tym zakresie nie będzie wynikiem zwykłej kalkulacji, lecz wytężonej analizy sędziego opartej także o jego doświadczenie życiowe oraz wiedzę powzięta w podobnych sprawach. Wreszcie renta stanowi zasadniczo świadczenie okresowe rekompensujące zwiększone potrzeby poszkodowanego lub zmniejszone możliwości zarobkowe poszkodowanego lub też zmniejszone widoki poszkodowanego na przyszłość.

Sądem właściwym rzeczowo do rozpoznania sprawy o błąd w sztuce medycznej jest sąd rejonowy albo sąd okręgowy. W przypadku gdy wartość zgłaszanego roszczenie jest niższa niż 75.000 zł, wówczas właściwy jest sąd rejonowy. W przypadku zaś, gdy wartość ta jest równa lub przekracza tę kwotę właściwy jest sąd okręgowy. Co istotne, w przypadku roszczeń rentowych dla określenia wartości przedmiotu sporu bierze się pod uwagę wysokość żądanej renty za okres 12 miesięcy.

Bardzo istotne z punkty widzenia oczekiwanego wyniku procesu o błąd w sztuce medycznej jest to, że ciężar wykazania okoliczności leżących u podstaw zgłaszanych roszczeń spoczywa na powodzie. Niemniej w pewnym zakresie przyjmuje się, że poszkodowany nie jest zobowiązany do pełnego udowodnienia każdej okoliczność, lecz do uprawdopodobnienia wystąpienia określonych podstaw żądania. Tego rodzaju sytuację w procesie cywilnym określa się mianem dowodu prima facie. Jako przykład opisujący jego praktyczne aspekty można podać sytuację błędu medycznego w postaci zakażenia wewnątrzszpitalnego, gdzie praktycznie niemożliwe jest udowodnienie samego zakażenia. W takiej sytuacji przedstawia się dowody, które wskazują, że z bardzo wysokim prawdopodobieństwem do zakażanie doszło w danej placówce medycznej.

W kontekście samego procesu sądowego o błąd w sztuce medycznej należy zwrócić także uwagę na szczególną rolę dla tego procesu dowodu z opinii biegłego. Dowód ten jest powoływany na okoliczności związane z wiedzą specjalistyczną. Często to właśnie on przesądza o samej zasadzie odpowiedzialności oraz ma duży udział w zakresie ustalenia wysokości należnego świadczenia z tytułu doznanej krzywdy.  Niemniej sam biegły nie wyjaśni podstaw żądania. Konieczne ku temu jest przedstawienie przez powoda wszelkiej posiadanej dokumentacji medycznej obrazującej przebieg leczenia i wynikłego w jego czasie błędu. Istotnymi dowodami w toku postępowania są także zeznania świadków, którzy są w stanie przedstawić sądowi jakie są rzeczywiste skutki danego błędu dla życia poszkodowanego oraz wreszcie samo przesłuchanie stron w zakresie przesłuchania powoda, który najbardziej kompleksowo będzie w stanie opisać okoliczności wystąpienia błędu oraz jego skutki (oczywiście ten dowód będzie w szczególny sposób kontrolowany przez sąd pod względem jego wiarygodności).

 

Wykład III – „Proces cywilny o błąd w sztuce medycznej” z dnia 24.01.2023 r.
Nocny Kurs Prawa, II edycja
Prowadzący: sędzia dr Anna Supranowicz, sędzia dr Anna Tęcza-Paciorek
Moderator: dr Marcin Rudnicki, radca prawny

 

Projekt „Nocny kurs prawa” jest realizowany przez Wyższą Szkołę Prawa z siedzibą we Wrocławiu i dofinansowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki”.