Adwokat czy radca prawny? Kogo wybrać?

Wiele codziennych sytuacji to często podświadome obcowanie z prawem. Przykładowo kupując bilet na przejazd komunikacją miejską zawieramy umowę cywilno-prawną. Zarówno w przypadku wynajmu mieszkania, rozpoczynania nowej pracy czy ubezpieczania auta, istotne jest poprawne zrozumienie zapisów umowy, którą sporządzamy lub podpisujemy. Pomocy prawnej możemy więc potrzebować na każdym etapie naszego życia. 

W momencie, gdy pojawia się problem prawny, nie będąc specjalistami z zakresu prawa, warto skierować się do prawnika.  Jednak w rzeczywistości nie zawsze wiemy, do kogo konkretnie należy się zwrócić. Zastanawiamy się, czy potrzebujemy wsparcia adwokata, notariusza, czy może radcy prawnego? Warto wiedzieć, na kogo warto się zdecydować w zależności od sytuacji i problemu.

Czym zajmuje się prawnik?

Prawnik to osoba posiadająca wykształcenie prawnicze, a także pełniąca funkcję lub zawód prawnika. Można wyróżnić m. in. prawników sądowych, administracyjnych, politycznych, nauczających prawa czy tworzących je, jak i prawników interesu publicznego lub prywatnego. Zawodów prawniczych jest bardzo wiele, z powodu podziału na różne kryteria, np. ze względu rolę społeczną, sektor, w którym wykonywany jest zawód, czy przynależność prawnika do danej kultury. Do najbardziej znanych i tradycyjnych specjalistów w dziedzinie prawa należą: adwokat i radca prawny. 

W Polsce są to dwa oddzielne zawody, jednak w ostatnim czasie można zauważyć stopniowe zanikanie różnic między nimi. 

Kim jest adwokat?

Jak podaje Art. 4. 1. ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze “zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.” 

Na podstawie ustawy funkcjonuje również samorząd adwokacki, przeprowadzane są egzaminy na aplikacje, a adwokaci prowadzą działalność gospodarczą.

Z czym zwrócić się do radcy prawnego? 

Zawód radcy prawnego jest wykonywany na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Radca prawny zajmuje się m. in. udzielaniem konsultacji prawnych, sporządzaniem opinii prawnych, występowaniem przed sądami i urzędami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.

W Art. 9. 1. ustawy o radcach prawnych zaznaczone jest, że osoba, która wykonuje zawód radcy prawnego w ramach stosunku pracy, podlega szczególnym przepisom. Gwarantują one niezależność radcy prawnego, minimalny poziom wynagrodzenia i dodatkowe wynagrodzenie za wygrane sprawy, a także inne zasady rozliczania czasu pracy, niż w przypadku pozostałych pracowników (uwzględniające m.in. czas na przygotowywania się do czynności przed sądami i urzędami). 

Czym się różni zawód radcy prawnego od adwokata?

Adwokat i radca prawny to zawody pokrewne. Podstawową różnicą  jest jednak to, że radca prawny może wykonywać zawód przy jednoczesnym pozostawaniu w stosunku pracy u konkretnego przedsiębiorcy. Adwokat natomiast może działać jedynie w ramach indywidualnej działalności gospodarczej lub jako wspólnik spółki. Oznacza to, że z adwokatem możemy zawrzeć jedynie umowę cywilnoprawną, natomiast z radcą prawnym także umowę o pracę. 

Zawód radcy prawnego i adwokata regulują osobne przepisy. W przypadku radcy prawnego jest to ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych oraz Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Zawód adwokata w wykonywany jest na podstawie ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze, a także Kodeksu Etyki Adwokackiej.

Co łączy profesję adwokata i radcy prawnego?

Mimo kilku różnic, oba zawody należą do zawodów prawniczych i są do siebie bardzo podobne. Przede wszystkim, przedstawicieli obu zawodów nazywamy prawnikami (potocznie “mecenasami”). Zajmują się oni świadczeniem pomocy prawnej, w szczególności udzielają porad i konsultacji prawnych, sporządzają pisma procesowe, akty prawne oraz występują przed sądami i organami administracji państwowej w charakterze obrońcy lub pełnomocnika.

Kandydat na adwokata lub radcę prawnego musi ukończyć wyższe studia prawnicze, odbyć aplikację (praktykę) oraz zdać stosowny egzamin. Osoby posiadające tytuł naukowy prof. lub stopień naukowy dr hab. w dziedzinie “nauki prawne”, są zwolnione z konieczności odbycia praktyk i zdawania egzaminu adwokackiego czy radcowskiego. 

Zgodnie z art. 82 Kodeksu postępowania karnego od 1 lipca 2015 r. radca prawny, tak samo jak adwokat, może pełnić funkcję obrońcy w procesie karnym, czyli w sprawach karnych i karnoskarbowych (radca prawny niepozostający w stosunku pracy).

Adwokat i radca prawny, mogą wykonywać swój zawód w zespołach lub indywidualnie. Radca prawny i adwokat są zawodami tzw. zaufania publicznego, co nakłada na nich pewne określone prawa i obowiązki. Każdy mecenas jest ubezpieczony od skutków udzielenia niewłaściwej porady prawnej lub błędu. Obowiązkiem zarówno adwokata, jak i radcy prawnego, jest zachowanie tajemnicy zawodowej. 

Do niedawna radcowie prawni nie mogli występować w sprawach rodzinnych, np. rozwodowych (co od zawsze leżało w zakresie odpowiedzialności adwokatów), jednak od 2007 r. mają prawo prowadzić również sprawy tego rodzaju.

Adwokat czy radca prawny? Do kogo zwrócić się o pomoc?

W przeszłości profesje adwokata i radcy prawnego bardzo się różniły. Dlatego też ważny był wybór odpowiedniego specjalisty dla danej sprawy. Obecnie różnic tych jest jednak niewiele. Z punktu widzenia interesu przeciętnego klienta, nie ma więc większego znaczenia, czy zwróci się bezpośrednio do adwokata, czy też do radcy prawnego. 

Ponadto obecne rozróżnienie na dwa, tak bardzo podobne do siebie zawody, uznawane jest za niepotrzebne. Coraz częściej mówi się o połączeniu zawodów adwokata i radcy prawnego. Polska jest jednym z niewielu państw w Europie, gdzie mamy do czynienia z takim podziałem zawodów prawniczych. W większości państw występuje raczej jedna specjalizacja prawnicza, dlatego też i w naszym kraju co kilka lat pojawiają się propozycje połączenia tych zawodów. Aktualnie jednak Ministerstwo Sprawiedliwości wyraźnie zaznacza, że żaden konkretny plan czy projekt scalenia adwokatury z radcami prawnymi nie istnieje.

Obecnie  zarówno do adwokata, jak i do radcy prawnego można pójść, gdy mamy problem z prawem cywilnym, rodzinnym czy administracyjnym. Jeden i drugi może reprezentować nas w sądzie cywilnym, sądzie administracyjnym, przed Trybunałem Konstytucyjnym, przed Sądem Najwyższym, jak również przed urzędami i organami władzy publicznej oraz samorządu terytorialnego.

Podsumowując, obecne różnice między adwokatem a radcą prawnym są tak niewielkie, że wybór sprowadza się głównie do indywidualnych preferencji i oceny charakteru sprawy, z którą się zwracamy.